Od demokracji „wirtualnej” ku europejskiej: Geneza i konsekwencje przełomu politycznego w Mołdawii

Rok 2009 może okazać się przełomowym w dziejach postsowieckiej Mołdawii. Jej klasa polityczna oraz tamtejsze społeczeństwo stanęły przed fundamentalnym wyborem. Z jednej strony utrzymanie władzy przez rządzącą od 2001 roku Partię Komunistów Republiki Mołdawii oznaczałoby konsolidację autorytarnego systemu rządów lidera partii Władimira Woronina, utrwalenie fasadowości instytucji demokratycznych oraz dalsze lawirowanie między Unią Europejską i Rosją (przy rosnącym ryzyku znalezienia się w wyłącznej sferze wpływów tej ostatniej). Z drugiej strony dojście do władzy ugrupowań znajdujących się dotąd w opozycji lub co najmniej uzyskanie przez nie realnego wpływu na rządzenie krajem stwarzałoby Mołdawii szansę powrotu do budowania demokratycznego i pluralistycznego systemu politycznego oraz praworządnego państwa, a także pełniejszego wykorzystania możliwości zbliżenia z Unią Europejską w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, w tym Partnerstwa Wschodniego.

Niniejsza praca stawia sobie za cel przedstawienie kryzysu politycznego w Mołdawii z wiosny i lata 2009 roku na tle głębszych politycznych i społecznych procesów, jakie zachodziły w tym kraju w ciągu ostatnich ośmiu lat oraz ukazanie międzynarodowego kontekstu, w jakim ten kryzys się rozwijał. W pierwszej części pracy przedstawiona została ewolucja sytemu politycznego Mołdawii pod rządami Woronina. System ten zaczął ewoluować – z dziesięcioletnim opóźnieniem – w podobnym kierunku co systemy niemal wszystkich innych państw WNP (z Rosją na czele). Istotę tej ewolucji dobrze scharakteryzował Andrew Wilson: polega ona na przekształceniu instytucji demokratycznych w fasadę i stworzeniu instytucjonalnego i politycznego kontekstu, w którym rządzący kontrolują proces wyborczy do tego stopnia, że są w stanie zapewnić korzystny dla siebie wynik wyborów. W Mołdawii system ten nie był jeszcze tak zaawansowany, aby rządząca ekipa mogła być pewna zwycięstwa, a opozycja stała na z góry przegranej pozycji. Konflikt wokół wyniku kwietniowych wyborów parlamentarnych dotyczył więc sprawy kluczowej, a mianowicie tego, czy uda się rządzącej partii wpłynąć na ich wynik tak, aby zapewnić sobie kolejne cztery lata u władzy. Pozwoliłoby to komunistom skonsolidować system „wirtualnej demokracji” i pozbawić partie opozycyjne jakichkolwiek szans na wygraną w kolejnych wyborach.

Druga część pracy dotyczy relacji Mołdawii z trzema najważniejszymi dla niej aktorami zewnętrznymi: Rosją, Unią Europejską i Rumunią. Pokazuje, jak polityka Władimira Woronina lawirowania pomiędzy Rosją i Unią Europejską prowadziła do narastania sprzeczności pomiędzy mołdawskim reżimem, który nieuchronnie wciągany był w orbitę wpływów Rosji, a znaczną częścią społeczeństwa mołdawskiego, znajdującego się pod rosnącym wpływem „soft power” Unii Europejskiej i Rumunii.