Konsekwencje greckiego kryzysu dla Bałkanów Zachodnich

 

 

Wpływ międzynarodowych turbulencji finansowych związanych z greckim kryzysem na gospodarki państw bałkańskich był ograniczony. Większą deprecjację wartości waluty narodowej zaobserwowano tylko w Chorwacji i była ona porównywalna do spadku wartości euro względem dolara (spadek o 5 punktów procentowych między 30 kwietnia a 7 maja). Wynikało to ze stosunkowo najsilniej rozwiniętego chorwackiego sektora finansowego oraz jego zaawansowanej integracji z rynkami europejskimi.

Poważniejszym efektem było wstrzymanie zaplanowanych na koniec kwietnia emisji państwowych obligacji przez Albanię, Chorwację i Macedonię. Państwa te obawiały się, że groźba ogłoszenia niewypłacalności Grecji może uniemożliwić im pozyskanie środków na sfinansowanie państwowego zadłużenia. Nie ma jednak niebezpieczeństwa, że spowodowane greckim kryzysem opóźnienie emisji obligacji i podrożenie kapitału zdestabilizuje finanse publiczne państw bałkańskich. Mają one bowiem niewielkie potrzeby finansowe wynikające z utrzymywania niskich poziomów deficytu budżetowego i długu publicznego.

 

 

Światowy kryzys finansowy w zróżnicowanym stopniu wpłynął na państwa bałkańskie (zob. Aneks). Średni spadek PKB w 2009 roku w regionie nie był wysoki – wyniósł 5 punktów procentowych – jednak ze względu na niski poziom rozwoju gospodarczego doprowadził do znacznego pogorszenia sytuacji materialnej ludności, wzrostu bezrobocia oraz gwałtownego pogorszenia sytuacji finansów publicznych (m.in. Serbia oraz Bośnia i Hercegowina zostały objęte specjalną pomocą Międzynarodowego Funduszu Walutowego). 

Prognozy gospodarcze na rok obecny zapowiadały bardzo słabe ożywienie gospodarcze w państwach regionu (średnio 1-procentowy wzrost PKB). Kryzys zadłużeniowy w Grecji może jednak zagrozić nawet tak niskiemu wzrostowi, szczególnie w państwach o silnych powiązaniach gospodarczych z Grecją. Dla Albanii, Czarnogóry oraz Macedonii jest ona jednym z najważniejszych partnerów handlowych (zawsze w pierwszej trójce). Jest również dla nich – oraz dla Serbii – czołowym inwestorem zagranicznym. Powiązania gospodarcze Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny z Grecją są dużo słabsze.

Oczekiwana recesja zmniejszy zapotrzebowanie Grecji na towary z państw bałkańskich oraz zahamuje greckie inwestycje w regionie. Negatywną konsekwencją będzie też ograniczenie akcji kredytowej przez greckie banki, które obok banków austriackich i włoskich odgrywają ważną rolę w Albanii, Serbii, Macedonii oraz Czarnogórze (od 10 do 15% rynku). Można się także spodziewać spadku transferów pieniężnych od emigrantów pracujących w Grecji. Najsilniej dotknie to Albanię – z 3-milionowej populacji ponad 600 tysięcy zatrudnionych jest w Grecji, a ich transfery stanowią według różnych szacunków od 12 do 15% PKB.

Kryzys w Grecji będzie hamował ożywienie gospodarcze państw bałkańskich, nie tylko ze względu na powiązania poszczególnych krajów z grecką gospodarką, ale również dlatego, że inwestorzy często postrzegają rynki wschodzące Europy Południowo-Wschodniej całościowo.

 

 

Grecki kryzys modyfikuje uwarunkowania procesu rozszerzenia UE o państwa Bałkanów Zachodnich. Zahamowanie ożywienia gospodarczego na Bałkanach w konsekwencji kryzysu greckiego może utrudnić wdrażanie przez państwa kandydujące wymaganych przez UE reform. Obok bezpośrednich skutków gospodarczych należy liczyć się z utwierdzeniem negatywnego wizerunku państw bałkańskich jako „problemowych” państw południa Europy. Problemy Grecji z utrzymaniem dyscypliny finansów publicznych, a także od dawna utrzymujący się wysoki poziom korupcji w Bułgarii i w Rumunii utrwalają obraz państw regionu jako niestabilnych gospodarczo i politycznie. Ze względu na kłopoty bałkańskich członków UE akcesja pozostałych państw regionu jest uważana za wyzwanie dla spójności Unii. Kryzys w Grecji unaocznił zarazem starym członkom UE, że przestrzeganie zasady solidarności może wiązać się z większymi, niż się tego spodziewano, nakładami finansowymi. Zjawiska te wpłyną na utrwalenie niechęci przed dalszym rozszerzeniem UE w części państw członkowskich i mogą osłabić wolę polityczną kontynuacji tego procesu. W rezultacie może pojawić się tendencja do zaostrzenia, już i tak surowszych w porównaniu z poprzednimi rozszerzeniami, kryteriów akcesyjnych, co najprawdopodobniej znacznie wydłużyłoby proces negocjacyjny tych państw. Większą przychylność państw UE wobec rozszerzenia oraz utrzymanie tempa reform w pozostałych państwach regionu mogłoby przynieść sprawne zakończenie procesu akcesyjnego Chorwacji.