Niemcy: Federalny Trybunał Obrachunkowy krytycznie o realizacji Energiewende

30 marca Federalny Trybunał Obrachunkowy (FTO, odpowiednik Najwyższej Izby Kontroli) opublikował kolejny raport dotyczący wdrażania niemieckiej transformacji energetycznej (Energiewende) przez kompetentne w tym zakresie Federalne Ministerstwo Gospodarki i Energii (BMWi). Kontrolerzy poddali analizie kwestie wysokości cen energii elektrycznej oraz bezpieczeństwa jej dostaw i w obu aspektach zarzucili resortowi niewystarczający zakres sterowania procesem transformacji. FTO skrytykował BMWi za brak skutecznego przeciwdziałania wzrostowi cen prądu w RFN, który w ocenie kontrolerów stanowi poważne zagrożenie dla konkurencyjności jej gospodarki oraz społecznej akceptacji dla Energiewende. Negatywnie zaopiniowano także działania ministerstwa na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w kraju. Zdaniem trybunału resort powinien m.in. uzupełnić monitoring w tym zakresie o dodatkowe scenariusze worst-case, a także wdrażać kolejne instrumenty w celu uzupełnienia spodziewanej luki w systemie, która powstanie na skutek wygaszania elektrowni węglowych oraz przyspieszenia rozbudowy sieci przesyłowych i interkonektorów z krajami ościennymi.

FTO jako najwyższy organ kontroli finansowej bada realizację procesu transformacji energetycznej od czasu przydzielenia tej kompetencji BMWi w 2013 r. W publikowanych dotąd raportach regularnie negatywnie oceniano różne aspekty wdrażania Energiewende, w tym m.in. niezrealizowanie większości jej celów pomimo znaczących nakładów finansowych. Wnioski i zalecenia trybunału nie są dla resortu wiążące.

Komentarz

Rosnąca cena energii elektrycznej w ramach transformacji energetycznej od lat jest przedmiotem krytyki w debacie publicznej w Niemczech. W latach 2010–2020 w odniesieniu do gospodarstw domowych zwiększyła się ona o 33% (z 23,69 do 31,47 centa/kWh), na co decydujący wpływ miał ponad trzykrotny wzrost opłaty OZE (EEG-Umlage, z 2,05 do 6,76 centa/kWh). Obecnie ceny prądu dla konsumentów indywidualnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw należą w RFN do najwyższych w UE (przeciętne niemieckie gospodarstwo domowe płaci za niego 43% więcej, niż wynosi średnia unijna). W badaniach opinii publicznej ankietowani regularnie wskazują kwestię cen energii jako największy mankament Energiewende. FTO zalecił rządowi gruntowną reformę systemu opłat i podatków w tym obszarze – aktualnie odpowiadają one łącznie za trzy czwarte ceny prądu (zob. Wykres 1). Większość sił politycznych opowiada się za stopniowym odejściem od finansowania rozwoju OZE za pomocą kontrowersyjnej EEG-Umlage i przejściem do pokrywania kosztów transformacji ze środków pozyskiwanych ze sprzedaży krajowych uprawnień do emisji CO₂ (i częściowo z budżetu federalnego). Coraz częściej dyskutowana jest także potrzeba gruntownej reformy opłaty sieciowej (Netzentgelt) – obecnie największej składowej cen prądu. Ze środków z niej finansuje się rozbudowę sieci elektroenergetycznej.
Jednoczesna rezygnacja z energetyki jądrowej i węglowej stanowi poważne wyzwanie dla stabilności systemu elektroenergetycznego RFN. Tylko w latach 2020–2022 z rynku mają zostać wycofane elektrownie konwencjonalne o łącznej mocy ok. 18 GW (część bloków węglowych na wniosek Federalnej Agencji Sieci może trafić do rezerwy). FTO szacuje powstałą w ten sposób lukę w systemie na ok. 4,5 GW. Wygaszane siłownie powinny być częściowo zastępowane przez nowe elektrownie gazowe, jednak istniejące moce wciąż wykorzystuje się w niewielkim stopniu, a koncerny energetyczne nie chcą inwestować w nowe bloki na gaz ziemny, wskazując na niesprzyjające warunki rynkowe i otoczenie regulacyjne. Według raportów niezależnych ośrodków ubytek stabilnych mocy wytwórczych przy zbyt wolnej rozbudowie instalacji OZE i sieci elektroenergetycznych doprowadzi w połowie lat dwudziestych do tego, że Niemcy z eksportera energii netto staną się jej importerem.

Wykres 1. Struktura ceny energii dla gospodarstw domowych zużywających rocznie 3500 kWh prądu (2020 r.)

Wykres 1. Struktura ceny energii dla gospodarstw domowych zużywających rocznie 3500 kWh prądu (2020 r.)