Szczyt w Tiranie: Zełenski szuka wsparcia na Bałkanach

28 lutego w Tiranie odbył się szczyt Ukraina–Europa Południowo-Wschodnia, który miał pogłębić współpracę Kijowa z partnerami z tego regionu. Uczestnicy spotkania – premierzy lub prezydenci Albanii, Serbii, Bośni i Hercegowiny (BiH), Czarnogóry, Macedonii Północnej, Chorwacji i Mołdawii – wyrazili solidarność z Ukrainą i gotowość do udziału w implementacji tzw. Formuły Pokoju z listopada 2022 r. obecnego na wydarzeniu Wołodymyra Zełenskiego. Ostrzegał on, że celem Rosji – oprócz zniszczenia Ukrainy – jest destabilizacja państw bałkańskich. Zaproponował także zorganizowanie forum przemysłu zbrojeniowego Ukraina–Bałkany, które miałoby usprawnić kooperację w tej dziedzinie. W deklaracji końcowej liderzy zobowiązali się do zintensyfikowania wielostronnej współpracy w zakresie integracji z UE, odbudowy Ukrainy oraz osądzenia rosyjskich zbrodni, a uczestniczące w szczycie kraje NATO (Albania, Chorwacja, Czarnogóra, Macedonia Północna) poparły dążenia Kijowa do członkostwa w Sojuszu (gdy tylko pozwolą na to warunki bezpieczeństwa).

Komentarz

• W związku z zablokowaniem wsparcia dla Ukrainy w amerykańskim Kongresie władze w Kijowie muszą poszukiwać nowych źródeł dostaw amunicji (zob. Amerykańskie wsparcie dla Ukrainy pod znakiem zapytania). Zaproponowane przez Zełenskiego forum przemysłu zbrojeniowego Ukraina–Bałkany stanowi też odpowiedź na ograniczone zdolności do wytwarzania amunicji artyleryjskiej w UE i próbę pozyskania jej na innych rynkach. Kraje Bałkanów Zachodnich (głównie Serbia oraz BiH) posiadają znaczne moce produkcyjne w zakresie uzbrojenia i to zarówno w standardzie radzieckim (152 mm i 122 mm), jak i natowskim (155 mm). Dodatkowo pochodzące z obu państw pociski są dużo tańsze niż wytwarzane w UE. Miejsce i termin takiego wydarzenia pozostają na razie nieznane (według oficjalnych informacji żadne wiążące deklaracje w tej sprawie nie padły).
• Na drodze do eksportu uzbrojenia z BiH oraz Serbii na Ukrainę stoją przeszkody polityczne. Władze w Belgradzie i wchodząca w skład BiH Republika Serbska utrzymują bliskie relacje z Rosją. Prezydium BiH już w 2015 r. sprzeciwiło się pod presją Moskwy sprzedaży uzbrojenia Kijowowi. Amunicja z BiH oraz Serbii dociera jednak – choć niebezpośrednio – na Ukrainę. W lipcu 2023 r. ujawniono dokument Pentagonu, z którego wynika, że Serbia zgodziła się dostarczać jej pociski. Rządzący w Belgradzie zaprzeczyli tym doniesieniom, niemniej przyznali, że serbska amunicja może pośrednio trafiać do Kijowa, ponieważ Serbia sprzedaje ją do wielu krajów. Amunicja z BiH oraz Serbii, której obecność zarejestrowano na froncie, dociera do ukraińskiego wojska głównie przez pośredników z innych państw (najprawdopodobniej Czech i USA).
• Mimo że Serbia nie przyłączyła się do unijnych sankcji wobec Rosji i jest rozsadnikiem prorosyjskiej propagandy na Bałkanach, bilateralne rozmowy prezydentów Zełenskiego i Aleksandara Vučicia miały przebiec w pozytywnej atmosferze. Strona ukraińska unikała podnoszenia spornych kwestii. Vučić podkreślił, że Kijów respektuje integralność terytorialną Serbii (Ukraina jak dotąd nie uznała niepodległości Kosowa), i zapowiedział, iż rozważy ewentualne dostawy broni. Jednocześnie jednak serbskie prorządowe media deprecjonują to spotkanie – akcentują, że żadnych umów nie podpisano, a prezydent miał przeforsować usunięcie z końcowej deklaracji szczytu wzmianek o destrukcyjnym wpływie Rosji na państwa regionu i o sankcjach na FR.
• Szczyt, którego gospodarzem był premier Albanii Edi Rama, to sukces dyplomatyczny tego polityka, aspirującego do roli lidera Bałkanów Zachodnich. W Tiranie odbyły się szczyt UE–Bałkany Zachodnie w 2022 r. oraz szczyt Procesu Berlińskiego w 2023 r. Ze względu na napięcia bilateralne w tej części świata (szczególnie na linii Belgrad–Prisztina) albańska stolica stała się neutralnym miejscem spotkań regionalnych. Tym razem nie udało się jednak zgromadzić liderów wszystkich państw, gdyż z powodu sporów z Albanią w wydarzeniu nie uczestniczył premier Grecji Kiriakos Mitsotakis – gospodarz pierwszego tego rodzaju szczytu przywódców Ukrainy i krajów Europy Południowo-Wschodniej w Atenach w sierpniu 2022 r.