Republika Białoruś czy republika białoruska?

Białoruś po rozpadzie Związku Radzieckiego nigdy nie zerwała więzi łączących ją z Moskwą. Przez cały okres białoruskiej niepodległości utrzymuje się silna zależność polityczna, gospodarcza i militarna Białorusi od Rosji. Zależność ta pozwala Rosji kontrolować, a nawet kształtować procesy zachodzące na Białorusi we wszystkich tych sferach.

Można mówić o istnieniu jednej, wspólnej przestrzeni bezpieczeństwa i obronności, zdominowanej przez Rosję. Funkcjonowanie białoruskiej gospodarki jest w dużym stopniu uzależnione od dostaw rosyjskich surowców. Rosja posiada możliwości wpływu na wewnątrzbiałoruskie procesy polityczne. Ma też istotny udział w określaniu białoruskiej polityki zagranicznej. To silne powiązanie Białorusi z Rosją, trwałość rosyjskich wpływów przy ogromnej dysproporcji potencjałów obu państw, każe postawić pytanie: w jakim stopniu Białoruś jest państwem niezależnym, a na ile podporządkowana jest Moskwie?


Tezy

1.
Białoruś jest dla Rosji obszarem o strategicznym znaczeniu, przede wszystkim z uwagi na swoje położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Polski, członka NATO, i aspirujących do członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim krajów bałtyckich. Przez Białoruś wiedzie też najkrótsza i najtańsza droga dla surowców i produktów rosyjskich na Zachód i do Kaliningradu. Z tego względu podstawowym celem polityki Rosji wobec Białorusi jest utrzymanie jej w strefie swoich ścisłych wpływów.
Dla Białorusi bliska współpraca z Rosją jest warunkiem utrzymania stabilności państwowej. Jednocześnie w coraz większym stopniu uzależnia ją od wyraĄnie silniejszego partnera. Kontrolę nad Białorusią umożliwia Rosji znaczący wpływ na białoruską politykę, gospodarkę i obronność. Jego podstawą jest silna zależność Białorusi od Rosji we wszystkich tych dziedzinach, a także, w mniejszym stopniu, istnienie Państwa Związkowego.

2.
Uznanie legalności władzy Łukaszenki przez Moskwę w znacznym stopniu umożliwia mu funkcjonowanie na arenie wewnętrznej, a także, choć w ograniczonym zakresie, międzynarodowej. Ta sytuacja pozwala Rosji wpływać na decyzje białoruskiego prezydenta. Stało się to szczególnie widoczne w okresie poprzedzającym wybory prezydenckie na Białorusi. Zabiegając o poparcie Rosji, Łukaszenka został zmuszony do wielu ustępstw gospodarczych.
Współpraca z Moskwą jest podstawowym elementem białoruskiej polityki zagranicznej. Patronat i sąsiedztwo Rosji gwarantują, że białoruski prezydent nie musi się liczyć ze zdaniem Zachodu występującego w obronie demokracji i praw człowieka na Białorusi.

3.
Funkcjonowanie białoruskiej gospodarki jest w dużym stopniu uzależnione od Rosji. Rosja jest głównym partnerem handlowym Białorusi. W pełni kontroluje dostawy i tranzyt surowców energetycznych. Coraz więcej białoruskich przedsiębiorstw w sposób formalny i (najczęściej) nieformalny staje się zależnych od kapitału rosyjskiego. Nasilone w okresie wyborczym zainteresowanie rosyjskich inwestorów rynkiem białoruskim wskazuje, że liczą oni na korzyści gospodarcze w zamian za polityczne i finansowe wsparcie udzielone Alaksandrowi Łukaszence.

4.
Chcąc zachować wpływ na sytuację militarną na najbardziej wysuniętym na zachód obszarze Państwa Związkowego, Rosja przywiązuje ogromną wagę do integracji wojskowej. Dla Białorusi zaś coraz ściślejsze współdziałanie z armią rosyjską, gwarancje i pomoc udzielane przez Rosję są jedyną drogą utrzymania własnego potencjału militarnego, choć jednocześnie pogłębiają, i tak silne, uzależnienie jej systemu obronnego od Moskwy.
Białoruskie służby specjalne wobec ciągłości instytucjonalnej i kadrowej (większość członków służb pracowała wcześniej w służbach radzieckich), a także nieograniczonych możliwości pozyskiwania informacji przez służby rosyjskie są faktycznie instrumentem politycznej kontroli Rosji nad Białorusią.
Nie mają w zasadzie możliwości prowadzenia działań bez wiedzy Rosji, a tym bardziej przeciwko niej. Rosja natomiast praktycznie bez ograniczeń może prowadzić operacje zarówno na samej Białorusi, jak i z jej terytorium.