Europejska perspektywa Bałkanów Zachodnich

Wstęp

Zebrani na szczycie w Salonikach w czerwcu 2003 r. przywódcy krajów Unii Europejskiej zapewnili państwa Bałkanów Zachodnich, iż przyszłość ich leży w zjednoczonej Europie oraz, że każdy z krajów regionu ma przed sobą perspektywę członkostwa w UE. Tymczasem konkretne działania nie wskazują na to, by Bruksela planowała rzeczywistą integrację tego regionu w najbliższych latach. Nie podano w Salonikach - jak się tego we wspólnym oświadczeniu domagali przywódcy bałkańskiej piątki - "mapy drogowej" negocjacji ani orientacyjnej choćby daty akcesji. Stworzona na potrzeby integracji państw bałkańskich specjalna procedura stowarzyszeniowa SAP oraz niejasne umocowanie Bałkanów Zachodnich w konstruowanych obecnie instrumentach polityki zagranicznej Unii (Wider Europe, New Neighbourhood Instrument) tworzą wręcz warunki pozwalające na "zamrożenie" integracji państw bałkańskich na poziomie początkowym. Sytuacja wygląda jeszcze gorzej w wymiarze gospodarczym: środki przekazywane Bałkanom Zachodnim z unijnego budżetu od kilku lat maleją i, o ile UE nie dokona zmiany swej polityki, będą maleć w przyszłości, przy jednoczesnym znaczącym wzroście środków przeznaczanych dla sąsiadów regionu - wstępującej do UE Słowenii i Węgier oraz objętych pomocą przedakcesyjną Bułgarii i Rumunii. Stan ten grozi powiększeniem dystansu cywilizacyjnego regionu wobec sąsiadów, załamaniem wzrostu gospodarczego państw Bałkanów Zachodnich, utratą w tych krajach społecznego zaufania do instytucji unijnych, a wefekcie przejęciem części tamtejszego elektoratu przez partie populistyczne o programie antyunijnym (najczęściej zarazem skrajnie nacjonalistycznym). Jeśli Europa nie zrobi wyraźnego ruchu w stronę faktycznej integracji Bałkanów Zachodnich, region ten, który dzięki wysiłkom wspólnoty międzynarodowej (w tym przede wszystkim instytucji i środków unijnych) udało się wyrwać ze spirali konfliktów etnicznych, może popaść w kolejny kryzys, tym razem o wymiarze cywilizacyjnym, a tym samym utracić szansę na integrację z Europą w przewidywalnej przyszłości.