Rosyjskojęzyczni na Łotwie i w Estonii
Tezy
1. Rosjanie bądź tzw. osoby rosyjskojęzyczne na Łotwie i w Estonii stanowią znaczący problem dla obu państw. Rosyjskojęzyczni są liczną mniejszością, co sprawia, że Łotwa i Estonia są państwami silnie podzielonymi pod względem etnicznym. W aspekcie prawnym najistotniejszym problemem jest nieuregulowany status grupy osób rosyjskojęzycznych. Choć są stałymi mieszkańcami Łotwy i Estonii, wielu z nich wciąż nie ma obywatelstwa tych państw. Główną tego przyczyną jest złożona procedura naturalizacyjna wprowadzona przez państwo łotewskie i estońskie tuż po odtworzeniu niepodległości w roku 1991.
2. Polityka władz łotewskich i estońskich wobec mniejszości ma wciąż dośc restrykcyjny charakter. Jest to efektem utrzymujacej się nieufności ludności rdzennej wobec Rosjan, kojarzonych z 50-letnią sowiecką okupacją obu państw, w trakcie której Łotysze i Estończycy mieli poczucie bycia mniejszością narodową we własnych krajach. Obecny ich stosunek wobec mniejszości zdeterminowała chęc zneutralizowania skutkow wieloletniego procesu rusyfikacji i sowietyzacji Łotwy i Estonii, a także planowych zmian ludnościowych, polegających na przesiedlaniu przez władze sowieckie dużych grup osob rosyjskojęzycznych, w tym głównie Rosjan, na tereny ówczesnych republik bałtyckich. Polityka naturalizacyjna, integracyjna oraz oświatowa, jaką prowadzą obecne władze Łotwy i Estonii, sprowadza się do próby asymilacji osob rosyjskojęzycznych i odbierana jest przez mniejszość jako dyskryminacyjna. Choć w Estonii proces ten przebiega mniej gwałtownie i budzi mniejszy sprzeciw rosyjskojęzycznych niż na Łotwie, to w obu krajach widać konsekwentne dążenie do odbudowy państw narodowych przypominających te sprzed okresu wchłonięcia Łotwy i Estonii do ZSRR.
3. Głowne postulaty przedstawicieli mniejszości rosyjskiej na Łotwie i w Estonii dotyczą maksymalnego uproszczenia, a nawet całkowitego zniesienia procedury naturalizacji na rzecz uznania wszystkich osob stale mieszkających w tych państwach za obywateli. Dalsze postulaty dotyczą rownie istotnych dla mniejszości kwestii, jak pozostawienie możliwości edukacji w języku rosyjskim i, w przypadku Łotwy, przyznanie osobom bez obywatelstwa stale mieszkającym w tym kraju prawa do głosowania w wyborach lokalnych. Mimo iż władze Łotwy i Estonii pod naciskiem organizacji międzynarodowych stopniowo liberalizują ustawodawstwo w kwestiach mniejszości, zmiany te, w odczuciu osob rosyjskojęzycznych, nie sa satysfakcjonujące.
4. Mimo poczucia marginalizacji Rosjanie i osoby rosyjskojęzyczne na Łotwie i w Estonii stanowią silną grupę politycznego nacisku na władze tych krajów. Łotysze i Estończycy nie mogą całkowicie lekceważyć poglądów i oczekiwań dużej części stałych mieszkańcow swych państw, pozostawałoby to bowiem w sprzeczności z zasadami ogolnie stosowanymi przez państwa demokratyczne i członkow UE. Siła tego politycznego nacisku jest zwielokrotniona przez zaangażowanie Moskwy w obronę interesów rodakow. W walce o interesy mniejszości wykorzystywane są przede wszystkim argumenty z zakresu obrony praw człowieka i mniejszości narodowych.
5. Organizacje międzynarodowe nie zajęły dotychczas jednoznacznego stanowiska wobec problemu mniejszości rosyjskojęzycznej w krajach bałtyckich. Instytucje międzynarodowe zajmujące się obroną praw człowieka nie mają generalnie zastrzeżeń do ustawodawstwa łotewskiego i estońskiego w kwestii mniejszości narodowych, czego dowodem było zamknięcie misji OBWE w Rydze i Tallinie, po tym jak Łotysze i Estończycy zgodzili się na liberalizację części ustaw. Z drugiej jednak strony organizacje te, pod naciskiem Rosji, apelują do władz łotewskich i estońskich o dalsze złagodzenie przepisów regulujących kwestie naturalizacji, szkolnictwa, języka państwowego oraz ordynacji wyborczej.
