Współpraca transgraniczna na nowej granicy wschodniej Unii Europejskiej

Nowa granica Unii Europejskiej z państwami Europy Wschodniej - Rosją, Białorusąi i Ukrainą - ma długość ok. 3000 kilometrów. Ma ona kluczowe znaczenie dla Unii ze względów: bezpieczeństwa, ekonomicznych oraz społecznych. W odróżnieniu od południowej, morskiej granicy Unii lądowa granica wschodnia stawia szereg odmiennych wyzwań. Wpierwszej kolejności dotyczą one kwestii "miękkiego bezpieczeństwa" (tj. przemyt, nielegalne migracje, przestępczość zorganizowana itd.). Przez tę granicę przebiegają ponadto wszystkie najważniejsze szlaki komunikacyjno-handlowe łączące Europę z obszarem Eurazji.

Granica ta dzieli obszary zamieszkiwane przez ludność bliską sobie kulturowo i historycznie, ktorą łacza zwiazki społeczne, a także etniczne. Z tego powodu granica odgrywa o wiele ważniejszą rolę w wymiarze społecznym niż granica południowa Unii. Pogranicze estońsko-rosyjskie w jego północnej części po stronie estońskiej jest zamieszkane w większości przez Rosjan, a w południowej po obu stronach przez grupę etniczna Setu. Mniejszośc białoruska mieszka w regionach przygranicznych Łotwy (rejony Dyneburga i Kraslavy), Litwy i Polski (w okolicach Białegostoku i Białej Podlaskiej). Z kolei Polacy zamieszkuja zachodnia częśc Białorusi (w obwodach grodzieńskim i brzeskim) i Ukrainy (obwod lwowski). Ukraińcy mieszkaja natomiast we wschodniej Słowacji. Częśc ludności Ukrainy Zakarpackiej stanowia Węgrzy. Granica unijna dzieli też wspolnoty, ktore w czasach ZSRR żyły w jednym państwie i z tego powodu zachowały zwiazki społeczne (granice państw bałtyckich z Rosja i Białorusia). Cecha charakterystyczna obszarow po obu stronach nowej granicy wschodniej UE jest ich peryferyjnośc. W zdecydowanej większości są to obszary rolnicze, o znacznie gorszych wskaźnikach ekonomicznych niż reszta kraju. Są to też regiony niedoinwestowane, o znacznie wyższym od średnich krajowych poziomie bezrobocia, bez dużych ośrodkow przemysłowych (poza miastami Narwa, Grodno, Brześć, Białystok, Lublin i Lwów). Ten stan peryferyjności sprzyja rozwijaniu kontaktow transgranicznych i wzajemne-mu przyciaganiu, zwłaszcza na poziomie gospodarczym. Przygraniczna wymiana handlowa, zarówno legalna, jak i nielegalna stanowi ważne źrodło dochodów mieszkańcow tych terenow.