Gospodarka rosyjska pod rządami Putina. Czynniki wzrostu i hamulce rozwoju
Tezy
1. Po załamaniu gospodarczym, jakie nastapiło po rozpadzie ZSRR i krachu finansowym roku 1998, gospodarka rosyjska zaczęła wydobywać się z zapaści. Lata 1999-2004 były okresem dynamicznego rozwoju wszystkich sektorów rosyjskiej gospodarki i szybkiego wzrostu PKB - o przeszło 7% w skali rocznej.
2. Doskonałe wyniki makroekonomiczne w tym okresie rosyjska gospodarka zawdzięcza splotowi korzystnych czynnikow, z ktorych najważniejszymi były wysokie ceny surowców energetycznych na rynkach światowych, wzrost międzynarodowej konkurencyjności Rosji dzięki znaczacej realnej dewaluacji rubla (po kryzysie w 1998 roku), a także reformy rynkowe, jakie udało się w tym okresie przeprowadzić.
3. W roku 2004, mimo utrzymujacych się wciaż bardzo wysokich cen ropy naftowej i gazu na rynkach światowych, nastapiło spowolnienie wzrostu. I chociaż gospodarka rozwija się nadal szybko, w naszej ocenie można już mowić o wyczerpywaniu się tradycyjnych (poza cenami ropy i gazu) mechanizmow sprzyjajacych rozwojowi gospodarczemu w Rosji i braku nowych, ktore zdołałyby je zastapić. Nierozwiązane problemy strukturalne mogą w dłuższym okresie spowodować wyhamowanie rozwoju ekonomicznego Rosji.
4. Utrzymująca się korzystna koniunktura nie zaowocowała ani istotną modernizacją sektorów przetwórczych, ani odejściem gospodarki Federacji Rosyjskiej od modelu surowcowego, ani pojawieniem się instytucji społeczeństwa obywatelskiego, niezbędnych dla osiagnięcia i utrzymania trwałego wzrostu gospodarczego. Wciaż brak w Rosji realnych gwarancji praw własności, prokuratura i organy ścigania są podporządkowane władzy wykonawczej, podobnie jak system sądowniczy. Jego orzeczenia na wszystkich poziomach (od sądow dzielnicowych po sądy arbitrażowe i trybunał konstytucyjny) dowodzą pełnego uzależnienia od dyspozycji władzy politycznej. Mimo reformy systemu podatkowego, w obecnej rosyjskiej rzeczywistości instytucje państwowe pozostają wciąż narzędziami represji (administracyjnych i prawnych).
5. Niezmiennie od czasów ZSRR jedynym atutem większości gałęzi rosyjskiego przemysłu są stosunkowo niskie koszty produkcji (tanie surowce, energia i siła robocza), choć należy zauważyć, iż w ostatnich latach (2003/2004) koszty produkcji systematycznie wzrastają, przyczyniając się do spowalniania tempa wzrostu. Wspólnym problemem wszystkich niemal sektorów jest technologiczne zapóźnienie i niska jakość wyrobów. Czynniki te sprawiają, że w niektórych dziedzinach (np. w przemyśle motoryzacyjnym, samolotowym) Rosja w zasadzie nie liczy się na europejskim i światowym rynku produkcji wysoko przetworzonej.
6. Czynnikiem hamujacym wzrost jest też fakt wyczerpania możliwości rozwoju ekstensywnego - rezerwy i moce starej poradzieckiej bazy przemysłowej w prawie wszystkich sektorach zostały wykorzystane do maksimum. Dalszy wzrost zależy teraz od inwestycji w nową infrastrukturę i wspołczesne technologie. Jednak procesy polityczno- ekonomiczne zachodzące w ostatnich latach w Federacji Rosyjskiej w znacznym stopniu zniechęcają do aktywności potencjalnych inwestorów.
7. Realizowana od 2003 roku polityka Kremla w sferze gospodarki, polegająca na coraz większej ingerencji państwa w procesy gospodarcze oraz na rozszerzaniu obecności państwa w sektorach uznawanych za strategiczne (naftowym, gazowym oraz finansowym) prowadzi do spowolnienia wzrostu gospodarczego. Czynnikiem hamującym okazał się także radykalny zwrot w relacjach władzy z biznesem, którego koronnym przejawem była sprawa Jukosu. Bezpośrednim skutkiem tej sytuacji jest ograniczenie aktywności biznesu i utrwalenie negatywnego wizerunku Rosji w świecie.
