Polityka Rosji na Kaukazie Południowym i w Azji Centralnej

Tezy

1. Kaukaz Południowy i Azja Centralna należą do priorytetowych kierunkow polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej. Wpływy w obu regionach są przez Rosję postrzegane przede wszystkim jako jeden z kluczowych czynnikow określajacych jej pozycję na arenie międzynarodowej i warunek umocnienia statusu mocarstwa. Kaukaz i Azja Centralna są dla Rosji ważne rownież z gospodarczego punktu widzenia (głownie ze względu na zasobność w surowce naturalne) oraz ze względów bezpieczeństwa. Oba regiony są bowiem potencjalnie źródłem poważnych zagrożeń dla Federacji Rosyjskiej: fundamentalizmu islamskiego, terroryzmu, przemytu narkotyków, nielegalnej migracji i in.

2. Polityka, jaką Rosja prowadzi na Kaukazie Południowym, nie jest polityką efektywną. Mimo że pozycje rosyjskie w regionie są wciaż silne, Moskwa ponosi tam dotkliwe porażki i systematycznie traci wpływy. Głównym źródłem tych niepowodzeń jest stosowana przez Rosję, charakterystyczna dla okresu kolonializmu, zasada "dziel i rządź" Ta taktyka, polegająca na podsycaniu konfliktów między kaukaskimi narodami w celu utrzymania ich we własnej strefie wpływów, przynosi efekty jedynie w perspektywie krotkookresowej. Ponieważ opiera się ona na dominacji, a nie wspołpracy i wyraża dążenie Kremla do utrzymania zależności państw kaukaskich od Moskwy, traktują one Rosję raczej jako "zło konieczne" niż konstruktywnego partnera i starają się w miarę możliwości uniezależnić od dawnej metropolii. Taka sytuacja nie sprzyja budowaniu trwałych, opartych na solidnych podstawach wpływów w regionie.

3. Z odmienną sytuacją mamy do czynienia w Azji Centralnej, gdzie Rosja odnosi taktyczne zwycięstwa i umacnia swoja pozycję, przede wszystkim w sferze militarnej i gospodarczej. Jest to po pierwsze wynikiem zręcznych posunięć Kremla, który umiejętnie wykorzystuje zmieniającą się sytuację geopolityczna w regionie do realizacji własnych interesow i z powodzeniem stosuje taktykę "kija i marchewki" wobec państw centralnoazjatyckich. Wzmacnianiu pozycji rosyjskich w regionie sprzyja także słabość większości państw centralnoazjatyckich oraz stosunkowo niewielkie (poza sektorem energetycznym) zainteresowanie Zachodu Azja Centralna.

4. Słabym punktem centralnoazjatyckiej polityki Kremla jest natomiast to, że nie prowadzi ona do rozwiązywania nabrzmiałych problemów politycznych i społeczno-gospodarczych w regionie. Dotyczy to w szczegolności poparcia, jakiego Moskwa udziela autorytarnym reżimom w Azji Centralnej, ktorych rządy prowadzą do pogłębienia się problemów wewnętrznych w państwach regionu, rozwoju fundamentalizmu islamskiego i terroryzmu. Konsekwencją takiej postawy Kremla jest nie niwelacja, lecz spotęgowanie zagrożeń płynących z tego regionu dla Rosji i jej interesów w Azji Centralnej.

5. Polityka Kremla na Kaukazie i w Azji Centralnej ma dość wyraźną specyfikę. Jej cecha charakterystyczną jest m.in. postimperialna, protekcjonalna percepcja obu regionów przez rosyjską elitę władzy oraz fakt, iż Rosja nie ma do zaoferowania tamtejszym państwom i społeczeństwom żadnego pozytywnego modelu rozwoju, zakładajacego np. wspieranie reform ekonomicznych czy zawierającego projekty rozwiązania nabrzmiałych problemów wewnętrznych lub zamrożonych konfliktów etnicznych. Rosjanie nie promują też w obu regionach wartości, które mogłyby być atrakcyjne dla aktywnych i zaangażowanych w życie społeczno-polityczne warstw kaukaskich i centralnoazjatyckich społeczeństw i konkurować z wartościami zachodnimi na Kaukazie i islamskimi w Azji Centralnej.