EPS w praktyce - Unia Europejska wobec Rosji, Ukrainy, Białorusi i Mołdawii rok po publikacji Dokumentu Strategicznego

Tezy

1. W ciągu ostatniego roku w relacjach Unii Europejskiej ze wschodnimi sąsiadami nastąpiły wyraźne jakościowe zmiany. Europejska Polityka Sąsiedztwa (EPS) odgrywa istotną rolę w kontekście zachodzących przemian. W przypadku Mołdawii i Ukrainy, a więc krajów zainteresowanych pogłębianiem współpracy z Unią Europejską, EPS dostarcza formuły umożliwiającej podjęcie kroków na rzecz realizacji tego celu. EPS pełni także rolę "zarysowania alternatywy" dla obecnej samoizolacji Białorusi. Przede wszystkim jednak EPS jest czytelnym komunikatem dla Rosji, przedstawiającym interesy i cele UE wobec Europy Wschodniej. EPS jasno formułuje, że UE zależy na budowaniu w tych krajach demokracji i wolnego rynku, zaznacza, że kwestie związane z tymi krajami UE zamierza dyskutować bezpośrednio z nimi, a nie za pośrednictwem Moskwy.
2. Głównym mankamentem EPS wydaje się obecnie brak równowagi pomiędzy ilością zobowiązań i zadań, jakie muszą przyjąć oraz zrealizować sąsiedzi a korzyściami, jakie oferuje strona unijna. W danym momencie EPS nie daje bowiem perspektyw członkowskich, inne koncesje ze strony UE nie są określone konkretnie (ani w sensie zakresu, ani też warunków i terminów realizacji). Ten brak równowagi pomiędzy dużymi aspiracjami wpływania na otoczenie a ograniczona oferta UE wobec tego otoczenia wydaje się problemem na tyle poważnym, że jeśli pozostanie niezmieniony, może sparaliżować postępy we wdrażaniu EPS.
3. Mechanizmy oraz cele EPS zostały określone w sposób na tyle ogólny, że dają UE znaczna swobodę działania w jej polityce wobec wschodnich sąsiadów. Z jednej strony EPS umożliwia bardzo zdystansowane podejście lub wręcz tworzenie pozorów rzeczywistych działań, z drugiej jednak nie wyklucza możliwości bardzo dużego zaangażowania UE (włącznie z dopuszczeniem dla europejskich sąsiadów perspektyw członkowskich). To pokazuje, że EPS nie przesadza definitywnie o charakterze zaangażowania UE. Niezwykle dużo zależy od woli politycznej w strukturach Unii oraz w poszczególnych państwach członkowskich. Elastyczność EPS wydaje się cecha niezwykle cenna, stwarza szansę na ewolucyjna zmianę tej formuły pod wpływem nowych doświadczeń oraz zmieniającej się rzeczywistości.