Strategiczna kontynuacja, taktyczna zmiana

Zasadnicze cele rosyjskiej polityki bezpieczeństwa europejskiego pozostały niezmienne: strategiczna kontrola nad obszarem postradzieckim, istnienie strefy buforowej bezpieczeństwa w Europie Środkowej oraz przekształcenie istniejącego, opartego na NATO, systemu bezpieczeństwa w Europie w sposób maksymalizujący wpływy Rosji (polityczne i w sferze bezpieczeństwa) i minimalizujący wpływy USA. Zmianie i dywersyfikacji uległy natomiast metody i rozwiązania instytucjonalne, za pomocą których Moskwa próbowała powyższe cele osiągnąć. Z dzisiejszej perspektywy można stwierdzić, iż żaden z nich nie został zrealizowany. Co więcej, prowadzona z inicjatywy prezydenta Władimira Putina agresywna i rewizjonistyczna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa doprowadziła do kryzysu w stosunkach z Zachodem, pod niektórymi względami poważniejszego nawet niż w okresie zimnej wojny. Obecnie Moskwa stoi przed wyborem: czy utrzymać dotychczasowy konfrontacyjny kurs swojej polityki lub nawet go zaostrzyć, czy też szukać odprężenia z Zachodem. Bez zasadniczych zmian w polityce wewnętrznej nie wydaje się jednak możliwe, aby aktualny kurs Rosji uległ wyraźnej korekcie.