Gazprom w 2022 roku: spadek wydobycia i eksportu, wzrost zysku

W końcu grudnia Gazprom podsumował wstępne wyniki przedsiębiorstwa w 2022 r. Zgodnie z przekazanymi informacjami koncern wydobył w ub.r. o ponad 20% mniej gazu niż w 2021 r., tj. 412,6 mld m³ wobec 514,8 mld m³, przy czym głębokie spadki nastąpiły w drugiej połowie roku (zob. tabela 1). Łączna wielkość wydobycia surowca w Rosji w ub.r. wyniosła 672 mld m³, tj. o 12% mniej niż przed rokiem. Gazprom dostarczył na rynek wewnętrzny ok. 243 mld m³ błękitnego paliwa (wobec 257,8 mld m³ w 2021 r.). W krajowych magazynach zgromadził ponadto rekordową objętość gazu, tj. 72,6 mld m³. Eksport Gazpromu do państw tzw. dalekiej zagranicy (tj. odbiorców europejskich z wyłączeniem republik bałtyckich oraz do Turcji i Chin) zmniejszył się natomiast w ub.r. o 45% do ok. 101 mld m³ (wobec ok. 185 mld m³ w 2021 r.). Zmalały dostawy w zasadzie do wszystkich odbiorców poza Chinami, w tym do Turcji. Wzrósł jedynie eksport gazu na rynek chiński. Zgodnie z porozumieniami rurociągiem Siła Syberii w 2022 r. do Chin powinno trafić 15 mld m³ surowca (wobec 10 mld m³ w 2021 r.). Gazprom poinformował jednak, że zdołał przekroczyć zakontraktowane objętości, choć nie podał, o ile konkretnie (z szacunków wynika, że przesył mógł wynieść ponad 18 mld m³).

Mimo spadku wydobycia i eksportu wyniki finansowe koncernu w ub.r. okazały się bardzo dobre. Głównie dzięki wysokim cenom surowca w Europie w pierwszym półroczu 2022 r. (średnio ponad 785 dolarów za 1000 m³) wyniki te były ponad 3,5 razy wyższe niż w analogicznym okresie 2021 r. W pierwszych sześciu miesiącach ub.r. Gazprom osiągnął rekordowy zysk netto w wysokości ponad 2,5 bln rubli (ok. 37 mld dolarów po obecnym kursie). Okazał się on wyższy od zysku osiągniętego przez koncern w dwóch poprzednich latach łącznie. W konsekwencji gazowy gigant zdecydował się na wypłatę (po raz pierwszy w swojej historii) dywidend za pierwsze półrocze (dotychczas wypłacał je raz w roku) i przeznaczył na to 1,2 bln rubli (połowa z tej sumy trafiła do budżetu federalnego). Koncern okazał się tym samym największym płatnikiem do budżetu rosyjskiego w 2022 r. i łącznie zasilił państwowe finanse pięcioma bilionami rubli (wobec 3,31 bln rubli w 2021 r., ok. 50 mld dolarów). Gazprom (podobnie jak inne państwowe spółki) ze względu na sankcje został zwolniony przez Kreml z obowiązku publikowania danych finansowych. Jak dotąd nie poinformował o osiągniętych zyskach w drugiej połowie roku, z szacunków analityków wynika jednak, że mogły być one bliskie zeru.

Komentarz

Mimo spadku wydobycia i eksportu władze spółki starają się prezentować optymizm. Rysują scenariusze rozwoju koncernu w oparciu o wzrost eksportu gazu do Chin oraz zwiększenie dostaw na rynek wewnętrzny. W kolejnych latach ChRL ma stać się kluczowym importerem rosyjskiego surowca. Obecnie rosyjskie złoża ze wschodniej Syberii połączone są z rynkiem chińskim jedynie rurociągiem Siła Syberii 1. W 2023 r. planowano nim przesłać 22 mld m³ gazu, choć dzięki prowadzonym inwestycjom w rozbudowę infrastruktury przesyłowej i złoża zapewne uda się przekroczyć tę objętość. Gazociąg ten ma osiągnąć swoją projektową przepustowość, tj. 38 mld m³ rocznie, dopiero w 2025 r. Ponadto Chiny porozumiały się z Rosją w sprawie dostaw gazu z Sachalinu rurociągiem Siła Syberii 3, który ma uzyskać projektową przepustowość 10 mld m³ w 2026 r. Oznaczać to będzie, że w 2026 r. Rosja łącznie zdoła wyeksportować gazociągami do Chin 48 mld m³ surowca (w 2021 r. UE kupiła w Rosji 155 mld m³ gazu, przy czym pochodził on ze złóż na zachodniej Syberii). Na razie Chiny z rezerwą odnoszą się natomiast do rosyjskiego projektu Siła Syberii 2, który pozwoliłby na wzrost eksportu surowca o 50 mld m³. Gazprom kontynuuje jednocześnie inwestycje w gazyfikację rosyjskich regionów, jednak rentowność dostaw, zwłaszcza do odbiorców indywidualnych w Rosji, jest stosunkowo niska (koszty podłączenia do infrastruktury w całości ponosi koncern). Z tego względu przez ostatnie lata Gazprom konsekwentnie opóźniał realizację tego typu projektów. W obecnej sytuacji jednak wzrost dostaw na rynek wewnętrzny ma pozwolić mu na ograniczenie spadku wydobycia.
Gazprom planuje także powrót na rynek europejski za pośrednictwem Turcji. W tym celu Moskwa prowadzi rozmowy z Ankarą dotyczące utworzenia hubu gazowego. O ile władze tureckie są otwarte na umocnienie swojej pozycji na europejskim rynku gazowym, o tyle wątpliwe jest, czy unijni importerzy surowca uznaliby takie rozwiązanie za atrakcyjne, mając do dyspozycji istniejące już gazociągi.
Kreml, który swoimi decyzjami pozbawił Gazprom dochodowego rynku unijnego, silnie wykorzystuje koncern do bilansowania rosyjskiego budżetu. W konsekwencji zwiększa obciążenia podatkowe nakładane na gazowego giganta. W 2022 r. rząd zmusił koncern do wypłaty dodatkowego, jednorazowego podatku od wydobycia, o łącznej wartości 1,2 bln rubli. W efekcie koncern przekazał do budżetu cały zysk osiągnięty w 2021 r., rezygnując z wypłaty dywidend akcjonariuszom za ten okres. Ponadto w kolejnych trzech latach koncern zapłaci dodatkowe 1,8 bln rubli (po 50 mld rubli miesięcznie) z tytułu podatku od wydobycia. W 2022 r. Kreml odebrał Gazpromowi wysokie zyski z ostatnich dwóch lat, nie ma natomiast pewności, czy w kolejnych latach ceny surowca utrzymywać się będą na wysokim poziomie, co pozwoliłoby Gazpromowi rekompensować straty wynikające ze spadku wolumenów sprzedaży.

Tabela 1. Wydobycie i eksport gazu przez Gazprom (w mld m³)

Tabela 1. Wydobycie i eksport gazu przez Gazprom (w mld m3)