Niemcy: kontrowersje wokół deportacji z granicy

10 września rząd RFN przedstawił plan przyspieszenia procedur deportacyjnych osób ubiegających się o azyl na granicy z Niemcami i zapowiedział wprowadzenie od 16 września stałych wyrywkowych kontroli na wszystkich granicach. Propozycje zakładają odsyłanie do innych krajów UE ludzi, którzy złożyli wniosek o niego w innym państwie członkowskim i mimo to próbują dostać się do RFN. Znacznie przyspieszona miałaby zostać procedura weryfikacji wniosków (MSW zakłada, że będzie ona zajmowała maksymalnie pięć tygodni; obecnie decyzja w sprawie azylu jest wydawana średnio w ciągu około siedmiu miesięcy), a do jej zakończenia migranci mieliby mieć przypisane stałe miejsce pobytu i przebywać w ośrodkach przy granicy lub w specjalnych aresztach, a nie jak dotąd – w rozlokowanych na terenie całego państwa centrach dla migrantów (zob. Aneks).

Inicjatywa rządu RFN stanowi jeden z elementów nowelizacji prawa mającej na celu ograniczenie imigracji do Niemiec. Z powodu braku poparcia dla projektu ze strony części frakcji Zielonych oraz niektórych landów oraz z uwagi na liczne nierozwiązane kwestie praktyczne w tym zakresie wejście w życie planu w formie zaproponowanej przez MSW wydaje się mało prawdopodobne.

Komentarz

• Postulaty są początkiem kolejnej ofensywy legislacyjnej rządu zmierzającej do dalszego ograniczenia nielegalnej imigracji do RFN. Spośród licznych zaproponowanych zmian ustawowych (m.in. ograniczenie zasiłków socjalnych) ta dotycząca odsyłania uchodźców znad granicy budzi największe kontrowersje – zarówno w samej koalicji rządowej (wpływowa lewicowa część frakcji Zielonych zapowiada sprzeciw wobec niej), jak i wśród sąsiadów RFN. Oprócz Polski protesty zgłosiły już m.in. Austria, Holandia i Luksemburg, wskazując na możliwy „efekt domina” po wprowadzeniu deportacji znad granicy.
• Inicjatywa niemieckiego gabinetu to odpowiedź na zamach syryjskiego nożownika w Solingen (23 sierpnia) oraz polityczną presję opozycji na zaostrzenie polityki migracyjnej, zwłaszcza w obliczu wyborów do landtagu Brandenburgii 22 września (rządzi tam SPD wraz z CDU i Zielonymi). Polityka migracyjna jest najważniejszym tematem debaty w Niemczech, a 77% badanych domaga się ograniczenia imigracji. Partie koalicji liczą na poprawę swoich notowań przed elekcjami oraz na zmniejszenie popularności antyimigracyjnej AfD (sondaże w tym landzie wskazują na jej kolejną możliwą wygraną z 27% poparcia).
• Rząd nie przedstawił odpowiedzi na szereg pytań związanych z kwestiami praktycznymi, które mogą (jak wielokrotnie w przeszłości) zmniejszyć efektywność reformy lub całkowicie ją podważyć. Wątpliwości dotyczą: dokładnych miejsc pobytu uchodźców przy granicach (obecnie RFN dysponuje ok. 800 wolnymi miejscami w aresztach dla osób zobowiązanych do opuszczenia Niemiec), zgody landów na deportacje znad granicy (formalnie to one za nie odpowiadają), niedoboru personelu zarówno w policji federalnej, jak i wśród pracowników Urzędu ds. Migracji i Uchodźców (BAMF; projekt budżetu federalnego na 2025 r. zakłada obniżenie nakładów na BAMF o 10%) oraz sędziów (rozpatrujących odwołania od decyzji o deportacji), wymuszenia zgód państw (np. Włoch, Grecji) na przyjmowanie osób, których wnioski odrzucono.
• Niemcy pozytywnie oceniają wprowadzenie kontroli na wszystkich granicach i należy spodziewać się, że utrzymają je przez dłuższy czas (na przejściach z Austrią obowiązują one od 2015 r.). W 2024 r. odnotowano 42 tys. nielegalnych prób przekroczenia granicy RFN, z czego 22 tys. osób cofnięto (przy czym możliwe jest wielokrotne rejestrowanie tych samych osób). Wdrożenie kontroli przyczyniło się do spadku liczby wniosków o azyl. Od początku roku złożono ich w Niemczech 160 tys. (-20% wobec analogicznego okresu ub.r.), a o ochronę ubiegało się najwięcej Syryjczyków (51 tys.), Afgańczyków (25 tys.) i Turków (20 tys.).

ANEKS. Zarys przedstawionych przez MSW RFN propozycji deportacji uchodźców znad granicy

W przypadku ustalenia, że dana osoba złożyła już wniosek o azyl w innym państwie unijnym, na mocy rozporządzenia Dublin III BAMF wszczynałby przyspieszoną procedurę w celu przeniesienia tej osoby do kraju odpowiedzialnego za wniosek o azyl. Szefowa MSW zapowiedziała zwrócenie się do partnerów w UE z prośbą, żeby szybko zatwierdzali transfery. Po uzyskaniu zgody państwa docelowego policja federalna miałaby przekazywać do niego uchodźców.

W pierwszej połowie 2024 r. deportowano 9465 osób (+20% względem 2023 r.), a 3043 ludzi przeniesiono do innego kraju UE na mocy rozporządzenia Dublin III (do sierpnia br. RFN zakwalifikowała do tego postępowania 49 650 osób). W 2023 r. deportowano 16 430 osób i przeprowadzono 5053 transfery na mocy rozporządzenia Dublin III. Obecnie w Niemczech przebywa ok. 226 tys. uchodźców, z których 80% ma status pobytu tolerowanego (de facto nie można ich deportować).