FDP stawia żądania: koniec koalicji w RFN?

31 października minister finansów i przewodniczący FDP Christian Lindner przedstawił katalog postulatów dotyczących ratowania niemieckiej gospodarki. Do najważniejszych żądań zawartych w zaprezentowanym dokumencie należą: obniżka podatków dla małych i średnich przedsiębiorstw, przesunięcie terminu osiągnięcia przez RFN neutralności klimatycznej z 2045 na 2050 r., liberalizacja rynku pracy oraz dążenie do podniesienia wieku emerytalnego (zob. Aneks).

Na 6 listopada zaplanowano spotkanie przedstawicieli obecnej koalicji (m.in. w sprawie planów FDP), które może się dla niej okazać „rozmową ostatniej szansy”.

Dokument stanowi de facto manifest wyborczy liberałów, a większość zapisanych w nim postulatów jest niezgodna z ustaleniami umowy koalicyjnej i bezpośrednio uderza w program SPD i Zielonych. Znaczące ustępstwa na rzecz FDP ze strony obu tych ugrupowań osłabiałyby ich szanse w zaplanowanych na 28 września 2025 r. wyborach do Bundestagu. Presja ze strony liberałów wynika z niskiego poparcia w sondażach i obawy o nieprzekroczenie progu wyborczego (w badaniach FDP uzyskuje 4%, prowadzi CDU/CSU – 32%, przed AfD – 18%, SPD – 15%, Zielonymi – 10% i BSW – 8%).

Komentarz

• Publikacja dokumentu to kolejna odsłona toczącego się od wielu miesięcy kryzysu w koalicji. Swoje postulaty dotyczące polityki gospodarczej przedstawił 23 października także wicekanclerz Robert Habeck (Zieloni) – miały one jednak bardziej kompromisowy charakter. Żądania FDP mają nasilić presję na koalicjantów w trwających negocjacjach budżetowych (głosowanie zaplanowano na koniec listopada). FDP opowiada się w nich m.in. za większymi oszczędnościami ze strony ministerstw kierowanych przez SPD i Zielonych (zob. Niemcy: kompromis budżetowy na przetrwanie).
• W przypadku fiaska negocjacji nie można wykluczyć przyspieszonych wyborów. Odrzucenie postulatów liberałów może posłużyć jako pretekst do zerwania koalicji przez FDP. Opublikowanie manifestu przez Lindnera ma zachować konsolidację w partii i przygotować ją programowo na ewentualne wcześniejsze wybory, które w optyce FDP dają nadzieję na ograniczenie spadku poparcia w sondażach.
• SPD i Zieloni dążą do utrzymania koalicji. Na ich postawę wpływają przede wszystkim większa zbieżność programowa obu ugrupowań, nieprzygotowanie struktur partyjnych do wyborów oraz kalkulacja kanclerza Olafa Scholza. Przedwczesne rozwiązanie koalicji będzie jego osobistą porażką i może przekreślić jego szanse na reelekcję jako kanclerza. Scholz uważa, że wbrew rekordowej niepopularności w następnych miesiącach będzie w stanie odwrócić niekorzystne nastroje społeczne. Wiele zależy również od wyniku wyborów prezydenckich w USA. W przypadku zwycięstwa Donalda Trumpa prawdopodobieństwo przetrwania koalicji wzrośnie. Rząd będzie wówczas dowodził, że dla dobra stabilności państwa zachowa koalicję w dotychczasowym kształcie. Jeśli jednak dojdzie do jej rozpadu, to presja na kanclerza może okazać się zbyt duża, aby mógł on utrzymać się przy władzy z rządem mniejszościowym.
• Niemiecka konstytucja wzmacnia stabilność rządów, a zmiana kanclerza możliwa jest de facto w dwóch przypadkach. Pierwszy występuje, gdy szef rządu zawnioskuje o wotum zaufania, które wymaga uzyskania bezwzględnej większości głosów. Jeśli kanclerz jej nie zdobędzie, wówczas ma prawo zwrócić się do prezydenta o rozwiązanie Bundestagu. Prezydent może, ale nie musi się na to zgodzić. Jeśli przychyli się do wniosku, to nowe wybory muszą się odbyć w ciągu 60 dni. Z tej procedury skorzystali Helmut Kohl w 1982 r. oraz Gerhard Schröder w 2005 r. Druga możliwość zmiany kanclerza to konstruktywne wotum nieufności. W obecnym Bundestagu nie ma w praktyce większości dla takiego wniosku. Niemieckie media spekulują, że ewentualne przyspieszone wybory mogłyby się odbyć 9 marca – w tydzień po wyborach landowych w Hamburgu. Sondaże wskazują zaś, że 54% Niemców chciałoby wcześniejszych wyborów.

ANEKS. Główne postulaty FDP

Podatki:

– obniżenie podatku korporacyjnego do docelowego poziomu 25%, początkowa redukcja o 2 p.p. w 2025 r.;

– stopniowe zniesienie podatku solidarnościowego – początkowa obniżka o 2,5 p.p. w 2025 r. i odstąpienie od niego w 2027 r. (to podatek wprowadzony w RFN w 1991 r., pierwotnie mający finansować koszty zjednoczenia Niemiec i ich udziału w wojnie w Zatoce Perskiej; aktualnie w większości zniesiony, lecz nadal obowiązuje osoby o najwyższych dochodach i część przedsiębiorstw).

Ograniczenie biurokracji:

​​​​​​​– trzyletnie moratorium na nowe regulacje, aby zmniejszyć obciążenia biurokratyczne dla firm;

– redukcja wynikających z Zielonego Ładu obowiązków raportowych do UE.

Polityka klimatyczna:

​​​​​​​​​​​​​​– przesunięcie terminu osiągnięcia przez RFN neutralności klimatycznej z 2045 na 2050 r.;

– rezygnacja z krajowych celów klimatycznych i powiązanie ich z europejskimi;

– wycofanie części subsydiów na energię odnawialną i rewizja planów rozbudowy sieci elektroenergetycznych.

Reforma rynku pracy i świadczeń socjalnych:

​​​​​​​​​​​​​​– obniżenie poziomu świadczeń socjalnych dla części uchodźców;

– uelastycznienie przepisów o czasie pracy – tygodniowa (zamiast dziennej) norma maksymalnego czasu pracy.

Reforma emerytalna i składek na ubezpieczenia społeczne:

​​​​​​​​​​​​​​– wprowadzenie elastycznego wieku emerytalnego z opcją wcześniejszego lub późniejszego przejścia na emeryturę;

– ograniczenie wzrostu składek na ubezpieczenia społeczne, aby uniknąć nadmiernego obciążenia młodszych pokoleń.

Na podstawie: Wirtschaftswende Deutschland – Konzept für Wachstum und Generationengerechtigkeit (Przełom gospodarczy Niemiec – Koncepcja wzrostu i sprawiedliwości międzypokoleniowej), Federalne Ministerstwo Finansów.