Wielki biznes w rosyjskiej gospodarce i polityce za rządów Putina
TEZY
1. Tempo przemian własnościowych w rosyjskiej gospodarce w ostatnim roku znacznie przyspieszyło. WyraĽnie wzrosła ilość transakcji kupna-sprzedaży rozmaitych przedsiębiorstw lub sporych pakietów akcji poszczególnych firm i zakładów, zwiększyła się liczba aliansów, fuzji, bankructw i przejęć upadających firm przez silniejszych konkurentów.
Postępująca w Rosji konsolidacja poszczególnych grup przemysłowo-finansowych, ekspansja wewnątrz określonej branży lub rozszerzanie działalności na inne branże ma swoje specyficzne mechanizmy, a także konsekwencje - ekonomiczne i polityczne. Cechą wspólną tych procesów jest tendencja do monopolizacji całych sektorów gospodarki.
2. Strategia działania powstających i transformujących sięgrup przemysłowo-finansowych różni się od strategii oligarchicznych konglomeratów z połowy lat 90. Polityka koncernów, holdingów i grup ma coraz bardziej celowy charakter i przeważnie zmierza do kompletowania firm oraz przedsiębiorstw tworzących określony cykl technologiczny, czyli do integracji pionowej. Holdingi coraz rzadziej zabiegają o tak popularne w latach 90. ulgi, przywileje i gwarancje państwowe, a coraz częściej starają się wpływać na proponowane przez rząd zmiany strukturalne w gospodarce. Obiektem ich lobbingu stają się obecnie warunki prowadzenia biznesu w Rosji - ustawodawstwo podatkowe, celne, walutowe, polityka pieniężna i taryfowa, reforma monopoli naturalnych.
3. Po ustąpieniu Borysa Jelcyna elita rosyjskiego biznesu została pozbawiona poprzedniego statusu politycznego i tym samym na szczeblu federalnym niemal zniknął fenomen oligarchii. Głoszone przez Władimira Putina hasło "równego oddalenia oligarchów od władzy", a także konkretne działania przeciwko niektórym z nich dowiodły, że nawet najbardziej wpływowi z "rekinów" rosyjskiego biznesu (Władimir Gusiński i Borys Bieriezowski) nie mają immunitetu. Sporo przykładów wskazuje jednak na to, że wśród "równo oddalonych" od Kremla oligarchów bywają "równi i równiejsi". Symbolem nowych przywilejów jest np. Roman Abramowicz - właściciel koncernu naftowego Sibnieft' i współwłaściciel rosyjskiego przemysłu aluminiowego.
4. Najistotniejsze zmiany w relacjach władzy z biznesem zachodzą na poziomie lokalnym. Następuje proces "regionalizacji" interesów grup finansowych. Obecnie w miarę "oddalania się" od Kremla "rekiny" biznesu coraz bardziej zbliżają się do regionów, w których działają ich najważniejsze przedsiębiorstwa. W niektórych przypadkach grupy nie tylko "gromadzą" kolejne zakłady i sektory przemysłowe, ale także przejmują w tych regionach władzę polityczną. Na razie proces "wchłaniania" przez grupy oligarchiczne całych terytoriów objął peryferie FR - Czukotkę, Jakucję, Tajmyr, Ewenkię.
5. Mimo sporej autonomiiprywatnego biznesu państwo zachowało instrumenty pozwalające kontrolować oraz regulować procesy gospodarcze. Dotyczy to zwłaszcza możliwości kontrolowania najbardziej dochodowych sektorów eksportowych. Władza (poza nielicznymi wyjątkami) stara się unikać konfliktów z wielkim biznesem i rozszerza dialog z największymi przedsiębiorcami.
6. Skutkiem ukonstytuowania się i nadmiernego rozrostu pionowo zintegrowanych holdingów czy konglomeratów może być powstanie monopoli obejmujących całe gałęzie przemysłu, które mogą ograniczyć konkurencję i decydować o cenach. Analitycy ostrzegają przed możliwością pojawienia się w Rosji "czeboli" typu koreańskiego i powstania sytuacji, w której wielki biznes będzie dyktował państwu warunki. Zasadniczym problemem może być dalsze ograniczenie konkurencji na rynku, co oznacza większe bariery dla rozwinięcia działalności nowych firm, wysokie ceny dla konsumentów i brak bodĽców do zwiększania międzynarodowej konkurencyjności rosyjskich firm.
