Konflikty zbrojne na obszarze postradzieckim. Stan obecny, perspektywy uregulowania, konsekwencje

TEZY

1. W Naddniestrzu, Czeczenii, Abchazji, Górnym (Górskim) Karabachu, Osetii Południowej tlą się nierozwiązane konflikty. Na większości obszarów dotkniętych konfliktami powstały "parapaństwa", które stały się trwałym elementem układu sił w regionie. W Czeczenii, w następstwie opanowania republiki przez armię rosyjską, toczą się walki o charakterze partyzanckim. Konflikt w Tadżykistanie zakończył się w 1997 r., obecnie trwa proces normalizacji.

2. Każdy z wymienionych konfliktów pociągnął za sobą głębokie zmiany w sferze politycznej, społecznej, etnicznej, gospodarczej itp. Obecnie powrót do sytuacji sprzed wybuchu konfliktów jest niemożliwy. "Parapaństwa" umocniły swoją niezależność i wymknęły się spod kontroli sił zewnętrznych, od których były zależne w początkowej fazie konfliktu.

3. Niezakończone konflikty - w Naddniestrzu, Czeczenii, Abchazji, Górnym Karabachu, Osetii Południowej, do niedawna w Tadżykistanie - negatywnie rzutują na sytuację w regionie: uniemożliwiają rozwój polityczny i gospodarczy krajów dotkniętych konfliktami; wpływają na brutalizację życia politycznego; są rozsadnikiem destabilizacji jako zaplecze dla przestępczości zorganizowanej, terroryzmu itp.; stwarzają problemy migracyjne na dużą skalę. Negatywne oddziaływanie konfliktów, w miarę upływu lat, ma jednak coraz mniej burzliwy charakter.

4. Dotychczasowe próby rozwiązania większości konfliktów (Naddniestrze, Abchazja, Górny Karabach, Osetia Południowa) nie przyniosły innych niż zawieszenie broni sukcesów. Trwałego uregulowania nie udało się osiągnąć ani metodami siłowymi, ani na drodze rokowań. Siła i niezależność "parapaństw", pryncypialność elit obu stron konfliktów, wreszcie słabość militarna poszczególnych metropolii umacnia stan zawieszenia. Konflikt w Tadżykistanie został rozwiązany metodami politycznymi, a proces normalizacji przebiega zadowalająco. Czeczenia została podbita militarnie przez siły rosyjskie, Moskwa realizuje narzucony przez siebie model "normalizacji", nie ma jednak pełnej kontroli nad republiką i nie jest w stanie zapanować nad narastającymi w związku z konfliktem problemami (m.in. pojawieniem się czeczeńskiego terroryzmu).

5. Ewolucja polityki rosyjskiej wobec konfliktów (stopniowe odchodzenie od rozgrywania konfliktów jako instrumentu polityki zagranicznej, na rzecz działań gospodarczych i politycznych), a także rosnące zaangażowanie USA - w bardziej ograniczonym zakresie również UE - w sferę bezpieczeństwa regionalnego (w ramach walki z terroryzmem), umacnianie państwowości, rozwój współpracy politycznej i gospodarczej (m.in. budowa rurociągu Baku-Tbilisi-Ceyhan, program TRACECA) republik dotkniętych konfliktami sprzyjają stopniowej likwidacji części negatywnych skutków konfliktów. W dłuższej perspektywie tendencje te mogą przyczynić się do rozwiązania także samych konfliktów.