Tadżykistan: czas próby

Tezy

1. Dzisiejszy Tadżykistan zbudowany jest na doświadczeniach wojny domowej i ustaleniach porozumie. pokojowych podpisanych w 1997 r. Miały one decydujący wpływ na obecny kształt państwa, scenę polityczna i mechanizmy władzy. Centralna postacią państwa jest prezydent Emomali Rachmonow. System polityczny, który on współtworzył, opiera się na bezprzykładnym w regionie pluralizmie politycznym (obecność partii islamskiej), decentralizacji (daleko posunięta samodzielność regionów; relatywnie ograniczony potencjał struktur centralnych) i kompromisie jako podstawie rozwiązywania konfliktów. System taki dotychczas gwarantował stabilizację i normalizację kraju.

2. Od 2002 roku można obserwować stopniowa erozję systemu związaną z polityczna ofensywa prezydenta oraz pojawieniem się nowych zagrożeń (nowe formy fundamentalizmu muzułmańskiego). Próby jednostronnego zakwestionowania obecnego porządku przez prezydenta mogą ożywić stare konflikty. Niezbędna jest ewolucja i reforma systemu, do czego okazja powinny się stać wybory parlamentarne w 2005 roku.

3. Dla Tadżykistanu prawdziwym przełomem (zwłaszcza w kontekście międzynarodowym i w sferze bezpieczeństwa) okazał się 11 września 2001 r. i jego konsekwencje . działania koalicji antyterrorystycznej w regionie oraz udział w nich Tadżykistanu. Usunęły one główne niebezpieczeństwa (Afganistan Talibów), doprowadził y do realnego otwarcia państwa na Świat i na współpracę z krajami spoza WNP, podniosły jego prestiż i wzmocniły na arenie międzynarodowej. Jakkolwiek nie przełamały dominacji rosyjskiej w regionie, co dotyczyło zwłaszcza Tadżykistanu, podważyły jednak jej monopolistyczna pozycję w kwestiach bezpieczeństwa, polityki regionalnej, aktywności gospodarczej i szeroko rozumianej dominacji cywilizacyjnej.

4. Umacnianie stabilności wewnątrz kraju (m.in. poprzez adaptację niektórych mechanizmów demokratycznych) oraz umiejętne wykorzystanie zainteresowania mocarstw jest dla Tadżykistanu niepowtarzalna okazja do rozwoju.


Wstęp

Tadżykistan jak żadna inna republika Azji Centralnej doświadczony został niepodległością i specyficzna transformacja polityczna, społeczna i kulturowa. Nigdzie nie przebiegała ona tak dramatycznie. Zagrożenia dla stabilności całego regionu, które generowała, nie miały analogii w innych republikach. Dzisiejszy Tadżykistan wyrasta z doświadczenia wojny domowej, trudnego i bezprecedensowego procesu normalizacji i (od)budowy powojennej, gwałtownie zmieniającej się sytuacji politycznej w regionie. Odczuwa to bodaj najmocniej spośród państw postradzieckiej Azji Centralnej. Do niedawna pozostawiony na uboczu, kraj radzi sobie nad wyraz dobrze z rozwiązywaniem problemów, choć proces normalizacji nie jest zakończony i wolny od zagrożeń. Do najważniejszych wyzwań należy umocnienie systemu politycznego, który dotąd skutecznie stabilizował państwo, szczególnie zaś mechanizmów współpracy na linii rząd - opozycja, centrum - regiony, państwo - islam. Dodatkowo ważne wydaje się pełne wykorzystanie potencjału współpracy z państwami i instytucjami międzynarodowymi tym zainteresowanymi. Bez wewnętrznej stabilności i dalszej wydatnej pomocy z zewnątrz Tadżykistan nie ma szans na pokonanie głębokiego kryzysu gospodarczego i cywilizacyjnego oraz na jakikolwiek rozwój.