Poszerzona Unia Europejska wobec wschodniego sąsiedztwa: problemy i rozwiązania
Jednym z priorytetów Unii Europejskiej po planowanym na 2004 rok poszerzeniu powinno stać się stworzenie spójnej, całościowej polityki wobec najbliższego sąsiedztwa, a więc państw graniczących bezpośrednio z krajami członkowskimi, które z powodu położenia lub słabości systemów politycznych i gospodarczych w najbliższych latach nie przystąpią do UE. Przemawiają za tym co najmniej trzy argumenty. Po pierwsze, relacje z sąsiadami będą stanowić fundament szeroko rozumianego bezpieczeństwa Wspólnoty. Od stosunków z najbliższym otoczeniem zależeć będzie w dużym stopniu zarówno bezpieczeństwo w rozumieniu militarnym (w tym także walka z terroryzmem), jak i zdolność do przeciwdziałania wszelkiego rodzaju innym zagrożeniom, takim jak nielegalna migracja, przemyt itp. Po drugie, w dłuższej perspektywie dobre relacje gospodarcze z sąsiadami mogą stać się jednym z ważnych źródeł wzrostu ekonomicznego w państwach członkowskich. Po trzecie wreszcie, zdolność do stworzenia skutecznej i dobrej polityki wobec najbliższego otoczenia będzie świadectwem kompetencji Unii jako podmiotu w polityce międzynarodowej. Innymi słowy, bez wypracowania sprawnej strategii wobec bezpośrednich sąsiadów Unia nigdy nie będzie postrzegana jako wiarygodny aktor polityczny w wymiarze globalnym.
Najsłabiej rozwiniętym, a więc wymagającym szczególnie dużo uwagi, elementem polityki wobec sąsiedztwa jest jej wschodni wymiar, czyli strategia wobec Rosji, Białorusi, Ukrainy i Mołdawii. Zainteresowanie tym kierunkiem polityki sąsiedzkiej, choć ciągle mniejsze od tego, jakim cieszą się inne regiony graniczące ze Wspólnotą (Bałkany i południe Morza Śródziemnego), wyraźnie wzrosło w ciągu ostatnich dwóch lat. W tym okresie ukazało się szereg dokumentów, w których poruszono problem przyszłego kształtu unijnej polityki wobec wschodnich sąsiadów. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć: Konkluzje Rady Europejskiej dotyczące Inicjatywy dla Nowego Sąsiedztwa (18.11.2002), Komunikat Komisji Europejskiej "Szersza Europa - sąsiedztwo: nowe ramy relacji z naszymi wschodnimi i południowymi sąsiadami" (11.03.2003), Konkluzje Rady nt. Szerszej Europy i Nowego Sąsiedztwa (18.06.2003), Komunikat Komisji Europejskiej "Torując drogę dla Instrumentu dla Nowego Sąsiedztwa" (1.06.2003) oraz zaproponowany przez Komisję "Drugi Plan Działania dla Wymiaru Północnego na lata 2004-2006" (10.06.2003).
W przedstawionych dokumentach widać jednak ciągle szereg luk i nierozstrzygniętych dylematów, bez rozwiązania których nie sposób stworzyć spójną i całościową politykę wobec wschodniego sąsiedztwa UE. Celem niniejszego tekstu jest wskazanie najważniejszych spośród tych problemów i przedstawienie najbardziej korzystnych, zdaniem autora, możliwości ich rozwiązania.
